"Περί Επιμελείας Ψυχής"

Ομιλία Θ'
ΠΕΡΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΩΣ -Β-

Γιατί είναι αναγκαία η εξομολόγηση

Η εξομολόγηση είναι αναγκαία για τους εξής λόγους :
~ είναι εντολή του Θεού
~ επαναφέρει και αποκαθιστά την ειρήνη μεταξύ Θεού και ανθρώπου
~ ωφελεί τον άνθρωπο από ηθική και πνευματική άποψη

Η εξομολόγηση έγινε η θύρα της εισόδου στον Χριστιανισμό

Η προσευχή “Πάτερ ημών” είναι ένα είδος συνεχούς και καθημερινής εξομολογήσεως, η αίτηση για άφεση των αμαρτιών μας είναι ομολογία των αμαρτιών μας.

“Εάν ομολογήσουμε τις πράξεις μας, ο Θεός είναι πιστός στον λόγο Του και δίκαιος, θα μας συγχωρέσει και θα μας καθαρίσει από κάθε αδικία.” (Α’ Ιω., α’ 9)

Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την εξομολόγηση αναγκαία και ωφέλιμη, γιατί αυτοί που εισάγονταν στα Μυστήρια της Ελευσίνας και της Σαμοθράκης, προηγουμένως εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους (Πλουτάρχου Αποφθέγματα)

Ο Σωκράτης συνιστούσε την εξομολόγηση ως σωτήρια πράξη : “Εάν κάποιος με αδικήσει, να είναι πρόθυμος να πάει εκεί που γρήγορα θα αποδώσει το δίκαιο, να σπεύσει στον γιατρό, ώστε να μη γίνει χρόνιο και εξασθενήσει ύπουλα τη ψυχή, καθιστώντας την ανίατη.” (Πλάτωνος, Γοργίας)

Ο Πυθαγόρας έλεγε : “Τ αμαρτήματά σου να μην αποπειράσαι να τα καλύπτεις με λόγια, αλλά να τα θεραπεύεις με τον έλεγχο.”

Ο Αριστοτέλης : “Αυτός που αμάρτησε και εξομολογήθηκε επαρκώς, δεν θέτει τον εαυτό του μακριά από τον αναμάρτητο.”

Η εξομολόγηση είναι υπαγόρευση της καρδιάς. … αισθάνεται βαριά την καρδιά του και δεν βρίσκει ανακούφιση αν δεν εξομολογηθεί το αμάρτημά του.

Αυτός που δεν εξομολογείται τις αμαρτίες του βρίσκεται διαρκώς κάτω από το βάρος της ενοχής και μακριά από τον Θεό, γι’αυτό και η ψυχή του θλίβεται και πονάει.

Όπω η εξομολόγηση είναι εσωτερική ορμή, έτσι και η καταλλαγή με τον Θεό είναι εσωτερική προτροπή που υποκινεί προς αυτόν τον σκοπό, γιατί η ψυχή συναισθάνεται ότι αμάρτησε προς τον Θεό και οφείλει να προσεγγίσει τη θεία αγάπη για να θεραπευτεί.

Για το ότι αυτός που αμάρτησε οφείλει να ικανοποιήσει τη θεία δικαιοσύνη

Η απαίτηση ικανοποιήσεως του αισθήματος δικαίου και η διάθεση της καρδιάς πηγάζουν από την ίδια πηγή: από την αιωνιότητα του θείου νόμου. Το δίκαιο απαιτεί την ικανοποίηση για την αιωνιότητα του θείου νόμου, εναντίον του οποίου συνομώτησε η αμαρτία. Επίσης, και η καρδιά ζητάει εκ βαθέων να ικανοποιήσει τη θεία δικαιοσύνη, γιατί μυστικά ποθεί και επιζητεί την επικράτηση του θείου νόμου και σπεύδει να ενεργήσει υπέρ της αιώνιας ισχύος της.

Η αμαρτία, από τη φύση της δεν είναι επιθυμητή, είναι αδημιούργητη και ως αδημιούργητη είναι κάτι ανύπαρκτο το οποίοι λαμβάνει υπόσταση από της παρά φύσιν επιθυμία του ανθρώπου.
Η δημιουργία είναι γεμάτη από τα έργα του Κυρίου και ο νόμος αυτός διαχέεται σε όλη τη γη, όταν το ανθρώπινο δημιούργημα που είναι παρά φύσιν επιθυμητό, δηλαδή η αμαρτία, λαμβάνει υπόσταση, καταλαμβάνει κάποιον τόπο, εκτοπίζοντας το αγαθό που δημιουργήθηκε από τον Θεό.

Ας εργαζόμαστε για το αγαθό, καθώς ακόμη μπορούμε.

Είναι τέτοια η φιλανθρωπία του Δεσπότη, ώστε κανέναν από τους επιστρέφοντες δεν αποστρέφεται, αλλά, αντιθέτως, απλώνει το χέρι του με αγάπη.

Η εξομολόγηση είναι ωφέλιμη από ηθική και πνευματική άποψη

Εκείνος που εξομολογείται τακτικά ωφελείται διπλά :
~ ωφελείται ηθικά, γιατί τα ηθικά του παραστρατήματα ολοένα και λιγοστεύουν
~ πνευματικά, γιατί διδάσκεται από τον πνευματικό του πατέρα.

Οι γνώσεις του πνευματικού πατέρα … διδάσκουν αφενός τί πρέπει να ασπάζεται και να εκτελεί, και αφετέρου τί είναι ανάγκη να αποβάλλει και να απορρίπτει. Με τις γνώσεις του ο πνευματικός τον οικοδομεί στην αρετή και με την πείρα του τον προφυλάσσει από τις πλάνες και με αυτόν τον τρόπο τον καθοδηγεί προς την σωτηρία του.

Αναχαιτίζει τις ορμές προς την αμαρτία και περικόπτει τις άτοπες επιθυμίες.

Ο εξομολογούμενος προοδεύει πνευματικώς :
~ γιατί μέσω της διδασκαλίας οι γνώσεις του διδασκάλου μεταδίδονται λίγο-λίγο σ’αυτόν
~ γιατί ο νους του, όπως καθαρίζεται από το σκοτάδι της αμαρτίας και της πλάνης, φωτίζεται και κατανοεί τα θαυμάσια του Θεού και αναπτύσσεται.

Η εξομολόγηση μπορεί να διασώσει πολλές ψυχές από την απώλεια λόγω της πλάνης, απρεπών αναμνήσεων και πονηρών λογισμών.

Ο πνευματικός είναι το ενδιάμεσο πρόσωπο που συνδέει και συσφίγγει τους δεσμούς της συγγένειας, της φιλίας και της αγάπης.

Ο πνευματικός είναι ο ηθικός γιατρός της κοινωνίας. Μόνο αυτός μπορεί να προλάβει όλα τα κακά που σήμερα τη μαστίζουν, γιατί θα διδάξει όσους πλανήθηκαν, θα ανορθώσει όσους κατέπεσαν, θα στηρίξει τους κλονισμένους, θα φωτίσει τους εσκοτισμένους, θα καθοδηγήσει τους αδύναμους, θα βοηθήσει αυτούς που έχουν ανάγκη, θα καταπαύσει τις ορμές, θα κατευνάσει τα πάθη, θα συμβιβάσει τους δεσμούς και θα χαρίσει την ειρήνη στις οικογένειες.

Η εξομολόγηση πρέπει να γίνεται μετά από προετοιμασία

Αυτός που δεν εξέτασε από τις προηγούμενες μέρες τις πράξεις του, υπολογίζοντάς τες με δίκαια μέτρα και εκτιμώντας τες ανάλογα με την αξία τους, συναισθανόμενος έτσι τον βαθμό της ενοχής του με όλη την πρέπουσα ακρίβεια και αμεροληψία, να καρπωθεί κάποια ωφέλεια. … η αδυναμία της μνήμης να θυμηθεί τα πάντα, όπως και η έλλειψη συναισθήσεως να αντιληφθούμε τον βαθμό της ενοχής μας, καθιστούν άκαρπη την εξομολόγηση.
Κατ’αυτόν τον τρόπο, αφήνουμε πολλά πάθη αθεράπευτα, τα οποία υπονομεύουν την υγεία της ψυχήςκαι γίνονται σπέρματα νέων αμαρτημάτων.

Οφείλουμε να μη ξεχνάμε ότι όταν εξομολογούμαστε, παρουσιαζόμαστε ενώπιον του Θεού και εξαγορεύουμε τις μαρτίες μας, ζητώντας το έλεός Του και την άφεση των αμαριών μας.

Προς τον πνευματικό να εξομολογούμαστε με συντριβή και κατάνυξη μόνο τα πάθη της ψυχής.

Η προσευχή και η νηστεία – η χριστιανική – είναι σαν καθρέπτης μέσα στον οποίο βλέπουμε τις αμαρτίες μας μαζί με την ασχήμια, την αισχρότητα και τον πραγματικό χαρακτήρα τους.

Ας αρνηθούμε την αμαρτία, ας αποδώσουμε τα οφειλόμενα για τις αδικίες που κάναμε, ας συμφιλιωθούμε με τους εχθρούς και ας πραγματοποιήσουμε έρξα άξια της μετανοίας, για να ευχαριστήσουμε τον Θεό και να αποσπάσουμε το θείο Του έλεος, έτσι θα γίνουμε άξιοι κληρονόμοι της ουράνας Βασιλείας, της οποίας εύχομαι όλοι μας να αξιωθούμε. Αμήν.

"Περί Επιμελείας Ψυχής"

Ομιλία Z'
Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΚΑΤΟΡΘΩΝΕΤΑΙ Κ' ΜΕ ΤΗ ΧΑΡΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
& ΜΕ ΤΗ ΘΕΛΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

“Ουδείς επιγινώσκει τον Υιόν, ει μη ο πατήρ, ουδέ τον πατέρα τις επιγινώσκει ει μη ο Υιός, και ω εαν βούληται ο Υιός αποκαλύψαι”
(Μτ. ια’ 72)

Παρά το γεγονός ότι η θεία φιλανθρωπία είναι άπειρη… η σωτηρία είναι αδύνατη χωρίς τις συγκατάθεση και τη συνεργασία του ανθρώπου.

Διότι η συναίσθηση και η μεταμέλεια, ο πόθος της σωτηρίας και η αναζήτησή της, είναι ένδειξη της επιστροφής προς το Θεό,… είναι κατά κάποιο τρόπο επίκληση της θείας ευσπλαχνίας, η οποία βιάζεται να ελεήσει τον παραπλανημένο.

“η Χάρη, παρότι είναι Χάρη, σώζει μόνο αυτούς που το θέλουν” (θείος Χρυσόστομος)

“το να σωθούμε προϋποθέτει και τη δική μας συμμετοχή και του Θεού” (Γρηγόριος Θεολόγος)

“αν και ο Θεός έπλασε μόνος τον άνθρωπο, δεν σώζει τον άνθρωπο δίχως τη συγκατάθεσή του” (Ιουστίνος)

η θέληση χωρίς τη Χάρη είναι ανεπαρκής για τη σωτηρία, γιατί ο άνθρωπος αδυνατεί από μόνος του να δικαιώσει τον εαυτό του απέναντι στον Θεό.

Σύνολη η Εκκλησία, αφού βάδισε τη μέση οδό, κήρυξε και τις δύο πλευρές λανθασμένες και δογμάτισε ότι “η σωτηρία του ανθρώπου κατορθώνεται με τη θεία Χάρη και με τη θέληση και τη συνεργασία του ιδίου.”

Από τα ίδια τα λόγια του Σωτήρα θεωρείται δεδομένη η ανάγκη συνυπάρξεως και των δύο. … για τη σωτηρία απαιτούσε αυταπάρνηση, η οποία είναι αδύνατον να συμβεί δίχως τη συγκατάθεση και την ατομική θέληση.

Η μεν Χάρη του Θεού προσκαλεί, διαφωτίζει τον νου και την καρδιά, η δε θέληση συνεργεί στη διάνοιξη των οφθαλμών και την κάθαρση της καρδιάς. Η σωτηρία ξεκινάει από τη Χάρη, μορφοποιείται από τη θέληση και τελειοποιείται από τη Χάρη η οποία την στεφανώνει.

Για το ότι οφείλουμε να σπεύδουμε σε μετάνοια

Αυτός που δε φροντίζει για τη σωτηρία της ψυχής του διατρέει διπλό κίνδυνο : ή απροσδόκητα να αρπαγεί από τον θάνατο ή να εγκαταλειφθεί από τη Χάρη του Θεού. … η ζημιά είναι ο θάνατος της ψυχής.

Ανάψτε το φως της πόστεως και του σωστού τρόπου ζωής.

Επειδή δεν γνωρίζουμε πότε έρχεται ο Νυμφίος, χρειάζεται να είμαστε πάντα προετοιμασμένοι, να μας βρει σε πνευματική εγρήγορση και νήψη.

Η Χάρη του Θεού εγκαταλείπει τον αμετανόητο άνθρωπο, γιατί αυτός περιφρονούσε τον πλούτο της χρηστότητας, της ανοχής και της μακροθυμίας του Θεού.

“Νομίζεις, λοιπόν, άνθρωπε, εσύ που καταδικάζεις αυτούς που πράττουν την αμαρτία και κάνεις κι εσύ τα ίδια, ότι θα ξεφύγεις από την κρίση του Θεού; Ή περιφρονείς την αγαθοσύνη, την ανοχή και τη μακροθυμία Του, αγνοώντας ότι αυτή η αγαθότητα του Θεού σε οδηγεί στη μετάνοια; … Εκείνος θα αποδώσει στον καθένα κατά τα έργα του” (Ρωμ. β’ 3-6)

οφείλουμε να μην καθυστερούμε, γιατί η Χάρη του Θεού μας εγκαταλείπει και γιατί πολλές φορές αυτές οι αμαρτίες μας φέρνουν σε πρόωρους και αιφνίδιους θανάτους.

Την ανάγκη βιασύνης για γρήγορη επιστροφή και μετάνοια, υπαγορεύει και ο κίνδυνος να γίνουμε ανίκανοι για επιστροφή, γιατί η εξοικείωση προς το κακό μπορεί να μας καταστήσει ανίκανους για μετάνοια.

Η συνήθεια από τη συνεχή επανάληψη καταλαμβάνει θέση φύσεως στον άνθρωπο.

Η ελεύθερη βούληση χάνει την ανεξαρτησία της, ο άνθρωπος απομακρύνει το αυτεξούσιο, η θέληση φανερώνεται ανίκανη να αντισταθεί στη συνήθεια και κάθε απόπειρα, προκειμένου να ανακτήσει τη χαμένη ελευθερία, καθίσταται μάταιη.

Η δυνατότητα να αυτενεργεί έπαυσε και πράττει κατά διαταγή της συνήθειας.

Η συνήθεια του να αμαρτάνεις φέρνει το θάνατο.

Ας μην υποδουλώσουμε την ελεύθερη θέλησή μας στη θέληση της αμαρτίας. Ας μη συκατατεθούμε σε ό,τι είναι αντίθερο προς τον ηθικό νόμο.

Η άνανδρη υποχώρηση θα μας προσκομίσειδιπλά δεινά, πρώτα τη ντροπή και ύστερα τη δυστυχία.

Σταθερότητα λοιπόν και ανδρεία, γιατί μόνο με αυτά θα διατηρήσουμε την ηγεμονία του λογικού και της ηθική μας ελευθερία.

“δεν είναι φοβερό το να πέσεις, αλλά το να πέσεις και να μην σηκώνεσαι, τονα κακοπάθεις με τη θέλησή του και να έχεις αποβλακωθεί από τους λογισμούς της απογνώσεως, προσπαθώντας να κρύψεις την ασθενική σου προαίρεση.”

Ποιά πρέπει να είναι η αληθινή μετάνοια;

Η μετάνοια πρέπει να είναι αληθινή, και είναι αληθινή όταν συνοδεύεται … από τη διάθεση να μην πληγώσουμε ξανά την αγάπη και τη δικαιοσύνη του Θεού και από την εξαγόρευση των αμαρτιών μας.

Είναι μεταβολή γνώμης για τα όσα έχουν διαπραχθεί, αλλαγή του ηθικού βίου, μεταβολή προς το καλύτερο, τέλεια απομάκρυνση από τον προηγούμενο βίο και την αμαρτία.

Μετάνοια είναι η ηθική αναγέννηση του ανθρώπου, που είναι και αφετηρία νέας, ενάρετης ζωής.

Η μετάνοια του Ζακχαίου μας υποδεικνύει ταυτοχρόνως και τον τρόπο της θεραπείας του αμαρτήματος, όπως και τον τρόπο της αποκαταστάσεως της δικαιοσύνης του Θεού.

Ψεύτικη μετάνοια είναι αυτή του Φαραώ. … η μετάνοιά του ήταν μετάνοια φόβου και όχι μετάνοια συναισθήσεως. Δεν είχε επίγνωση της αμαρτίας.

Περί της αληθινής μετάνοιας και των καρπών της

“η αγαθή μεταμέλεια έχει μεγάλη δύναμη για τη σωτηρία, γι’αυτό και πρέπει συνεχώς να την καλλιεργούμε, ώστε να σωθούμε και να μη χαθούμε, γιατί όταν επιστρέψεις και στενάξεις, τότε θα σωθείς.” (άγιος Νείλος)

Αυτός που μετανόησε για τα δεινά που έπραξε, ακόμη και αν δεν δείξει μετάνοια άξια των αμαρτημάτων του, έχει από τον Θεό ανταπόδοση για τη μετάνοια που επέδειξε.

“Η αληθινή μετάνοια… ξεριζώνει από τη ψυχή, εκ βάθους, τα αμαρτήματα” (Κλήμης ο Αλεξανδρεύς)

“Μην απελπίζεσαι, ούτε να αφήνεις την προσευχή, αλλά έλα όπως είσαι αμαρτωλός, για να δοξάσεις και συ τον Δεσπότη και να προσφέρεις τα δικά σου δώρα αγάπης και τη συγχώρεση που σου προσφέρθηκε. Γιατί αν φοβηθείς να προσέλθεις, τότε εμποδίζεις να έλθει σε σένα η αγαθότητά Του και κωλύεις την πλουσιοπάροχη δικαιοσύνη Του, που οπωσήποτε θα σε επισκεπτόταν.” (Μέγας Βασίλειος)

Περί της προσκήσεως των αμαρτωλών από τον φιλάνθρωπο Θεό.

“Φύγετε μακρυά ο καθένας από τον πονηρό δρόμο και κάνετε ωραιότερα τα έργα σας.”

“Επιστρέψτε κοντά μου, μέσα από την καρδιά σας, με νηστεία, με δάκρυα και οδυρμό και διαρρήξτε τις καρδιές σας, όχι τα ιμάτιά σας, και μετανοήστε ενώπιον του Θεού, καθότι είναι ελεήμων και πολυεύσπλαγχνος, μακρόθυμος και πολυέλεος και πρόθυμος να συγχωρήσει.” (προφήτης Ιωήλ)

Ας προσέλθουμε στον Κύριο να εξομολογηθούμε σε Αυτόν τις ανομίες μας και είναι έτοιμος να συγχωρέσει τις αμαρτίες μας. Ελάτε όλοι να ζητήσουμε από καρδιάς τον Κύριο, για να βρούμε ανάπαυση στις ψυχές μας. Αμήν.

"Περί Επιμελείας Ψυχής"

Ομιλία Η'
ΠΕΡΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΩΣ

“Το πνεύμα το άλαλον και κωφόν εγώ σοι επιτάσσω. Έξελθε εξ αυτού και μηκέτι εισέλθεις εις αυτόν”
(Μκ. θ’ 25)

Με τα λόγια αυτά ο Σωτήρας αποκαλύπτει τα τρία θεία ιδιώματά Του :
την παγγνωσία, την κυριαρχία Του, την παντοδυναμία Του.
Αναγνωρίζει, υποδεικνύει, διατάζει και απαγορεύει.

“Τυφλώθηκαν τα μάτια τους και πωρώθηκε η καρδιά τους και δεν μπόρεσαν να δουν με τους οφθαλμούς τους και να καταλάβουν με την καρδιά, ώστε να επιστρέψουν και να τους θεραπεύσουν.” (Ιω. Ιβ’ 37-40)

Εκείνοι που εργάζονται στην αμαρτία απειλούνται από τον κίνδυνο τύφλωσης του νου και απολίθωσης της καρδιάς, ώστε ούτε θείο χαρακτήρα των έργων του Σωτήρα να μπορούν να αντιληφθούν, ούτε να συναισθανθούν τη δύναμη και τη θεία ενέργεια η οποία διαρκώς τους προσκαλεί, μένοντας έτσι ανίατα πάσχοντες, αλλά και καταδικασμένοι σε πνευματικό θάνατο … ανάγκη της εξομολογήσεως, ως το μόνο μέσον για; τη θεραπεία της ασθενούς ψυχής, ώστε να οδηγηθεί αυτή στη σωτηρία της.

Τί είναι η εξομολόγηση ;

Η εξομολόγηση είναι θεληματική και ειλικρινής εκμυστήρευση των αμαρτημάτων που διαπράχθηκαν - χωρίς ντροπή και δισταγμό, αλλά με αυτομεμψία και συντριβή καρδιάς – ενώπιον του προσώπου που η Εκκλησία έχει ορίσει για τη συγχώρεση των αμαρτιών.

Για να είναι η εξομολόγηση αληθινή και αποτελεσματική, πρέπει να είναι εκούσια και ειλικρινής, γιατί η βεβιασμένη και ανειλικρινής εξομολόγηση είναι άκαρπη, καθώς δεν αποτελεί γνήσια υπαγόρευση της καρδιάς, έκφραση μεταμέλειας και φανέρωση του πόθου για θεραπεία.

Με θάρρος και αυτοκατάκριση.
Με συντριβή καρδιάς, γιατί μαρτυρεί την αληθινή μεταμέλεια και εκφράζει τη θλίψη για την παράβαση των εντολών του Θεού. … χωρίς συντριβή καρδιάς, καταδεικνύει έλλειψη βαθιάς συναισθήσεως της ενοχής για την παράβαση του θείου νόμου.
Η εξομολόγηση που φέρει αυτές τις ενδείξεις … αποφέρει τους σωτήριους καρπούς της.

Αυτοί που αμάρτησαν και από ντροπή δεν εξομολογούνται, παραδίδουν την ψυχή τους στο θάνατο.
“Υπάρχει αισχύνη που οδηγεί στην αμαρτία και υπάρχει αισχύνη που είναι δόξα και χάρη.” (Σολομών)

“Είμαι γεμάτος ντροπή. Πώς μπορώ να προσέλθω στον Θεό; Πώς μπορώ να το Τον παρακαλέσω;”
Αυτοί είναι ασθενείς με διαβολική ευλάβεια. Δεν έχεις θάρρος; Γι’αυτό να προσέλθεις για να αποκτήσεις. Μη τυχόν και ο άνθρωπος είναι αυτός που θα σε συμφιλιώσει; Ο Θεός είναι αυτός που θέλει περισσότερο να σε απαλλάξει από τις αμαρτίες.

Αυτοί που έρχονται στην εξομολόγηση από συνήθεια ή προσχηματικά και δεν εξαγορεύουν με ειλικρίνεια τα αμαρτήματά τους, αυτοί που από ντροπή μετριάζουν και δικαιολογούν τις πράξεις τους, αυτοί που δικαιώνουν τους εαυτούς τους και κατηγορούν άλλους, αυτοί παραλογιζόμενοι εμπαίζουν τον Θεό.

Αυτός που αμάρτησε, εάν λυπάται την ψυχή του, οφείλει να προσέλθει μετανοώντας στην εξομολόγηση και θα βρει πολλή δύναμη για να αποκρούσει την αμαρτία.

“η πνευματική διδασκαλία απομακρύνει τον καπνό που συσσωρεύεται στις ψυχές από την κακία.” (πατήρ Νείλος)

“Εϊναι πολύ σπουδαίο να μην καταδέχεσαι ποτέ να πέφτεις, εάν όμως κάποτε, παρασυρόμενος από τον εχθρό, συμβεί να αμαρτήσεις, να καταφύγεις την αγαθή ελπίδα.” (πατήρ Νείλος)

“Εάν ο άνθρωπος θελήσει με την καρδιά του να επιστρέψει στον Κύριο,… θα τον στερεώσει ο Θεός, ώστε να μην περιπέσει σε κατάσταση θανάτου, θα του αναζωογονήσει το σώμα, … , θα τον αποκαταστήσει δυνατό ανάμεσα στους ανθρώπους. Θα προσεύχεται στον Κύριο και θα γίνονται δεκτά τα αιτήματά του, θα έρχεται πλέον με πρόσωπο καθαρό και θα δοξολογεί τον Θεό ο οποίος θα του αποδώσει δικαιοσύνη.” (Ιώβ)

“Οι πληγές που αποκαλύπτονται θα γιατρευτούν.” (Άγιος Ιωάννης Κλιμακος)

ο ασεβής ας εγκαταλείψει τον τρόπο ζωής του και ο παράνομος τις επιθυμίες του.

Αλίμονο σ’αυτούς που επαγγέλονται τους πνευματικούς και θανατώνουν τις ψυχές των εξομολογουμένων.
Αλίμονο σ’αυτούς οι οποίοι για την άφεση των αμαρτιών απαιτούν χρήματα και όχι την κατάνυξη, τη συντριβή και την ικανοποίηση του θείου θελήματος με τη σωστή και ενάρετη ζωή.
Αλίμονο σ’αυτούς που ζητούν αμοιβή για να πουλήσουν συγχώρεση.
Αλίμονο στους υποκριτές, … που επαγγέλονται ευσέβεια για χρηματισμό.

“ζητούμε μεν τις ευχές, αλλά χριόμεθα και με το έλαιον.” (απόστολος Ιάκωβος)
η δέηση αυτών που προσεύχονται για σένα πρέπει να είναι έκφραση του δικού σου φλογερού πόθου προς εξιλέωση του Θεού. … πρόκειται περί ηθικής αναγεννήσεως, περί χριστιανικού τρόπου ζωής, περί ενάρετης και σεμνής πολιτείας, πρόκειται περί προσεγγίσεως του Θεού, πρόκειται περί τελειότητας και αγιότητας. Όταν ζούμε κατ’αυτόν τον τρόπο, γινόμαστε μέτοχοι της αιώνιας ζωής. Εαν δεν αγωνισθούμε, σε τίποτα δεν θα ωφεληθούμε.

"Περί Επιμελείας Ψυχής"

Ομιλία ΣΤ'
ΠΕΡΙ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ

“Μετανοείτε, ήγγικε γαρ η βασιλεία των Ουρανών”
(Μτ. γ’ 2)

Η αμαρτία καθώς δεν είναι το επιζητούμενο αγαθό, φανερώνοντας την αισχρή μορφή της, επιφέρει μεταμέλεια και θλίψη.

Η μεταμέλεια είναι διάθεση επιστροφής προς τον Θεό, από τον Οποίο είχε απομακρυνθεί. Ζητάει με αυτό τον τρόπο, την κοινωνία με Αυτόν και το έλεός Του. Η φιλανθρωπία του Θεού, που δεν θέλει να χαθεί κανείς, αλλά θέλει για όλους να έλθουν σε επίγνωση της αλήθειας και να σωθούν, όχι μόνο δέχεται τη μετάνοια εκείνων που με τη θέλησή τοτυς μετανόησαν μετά τη συναίσθηση των αμαρτιών τους, αλλά και προσκαλεί σε μετάνοια αυτούς που από αναισθησία και πώρωση έχουν κυλισθεί στην αμαρτία, με σκοπό να σώσει και αυτούς.

Ετοιμάστε την οδό του Κυρίου,
~ Κάντε ίσιους και ομαλούς τους δρόμους από τους οποίους θα περάσει (προπαρασκευάστε δηλαδή τις καρδιές σας, για να σας επισκεφτεί ο Λυτρωτής).
~ Κάθε φαράγγι θα γεμίσει (θα σκεπαστούν τα χάσματα που η έλλειψη της αρετής δημιουργεί στις ψυχές)
~ Κάθε όρος και βουνό θα χαμηλώσει και θα ισοπεδωθεί (κάθε εγωισμός και υψηλοφροσύνη που εμποδίζει τη λυτρωτική Χάρη του Θεού θα εξαλειφθεί και θα σβήσει από τις ψυχές)
~ Τα στραβά και ανώμαλα μονοπάτια θα γίνουν ευθεία και οι πετρώδεις δρόμοι ομαλοί (ανωμαλίες και τραχύτητες και ιδιοτροπίες, που προκαλούνται από τα πάθη, θα φύγουν από τις ψυχές, για να υποδεχθούν οι ψυχές τον Σωτήρα)
{Ησαίας μ’ 3 & νβ’ 10, Λουκάς γ 3-6}

Θεία φιλανθρωπία, φανέρωσε καθαρά τη θέληση του Θεού να σωθούν όλοι και κανείς να μην παραμείνει στην απώλεια.

Η ηθική κατάσταση παρεμπόδιζε τη Χάρη της σωτηρίας να ενεργήσει στον αμαρτωλό, στον άνθρωπο δηλαδή που είχε καταπέσει ηθικά και δεν σηκωνόταν, αλλά κυλιόταν μέσα στη λάσπη της αμαρτίας.

Καμιά κοινωνία δεν μπορεί να υπάρξει μεταξύ φωτός και σκότους. Το πνεύμα της Χάριτος, προκειμένου να σώσει τον άνθρωπο, πρέπει να τον βρει καθαρό, για να αναπαυθεί σ’αυτόν.

Πρόκειται για την υιοθεσία από τον επουράνιο Πατέρα, πρόκειται για τη συναρίθμησή του με τους αγγέλους και τους αγίους. Πρόκειται για τη θέωση του ανθρώπου. Γι’αυτόν το λόγο και απαιτείται βάπτισμα μετανοίας, καθαρότητα του βίου, ηθική προετοιμασία και προπαρασκευή.

...Ως εκ τούτου, ο μεγάλος επιζητούμενος σκοπός απαιτεί την καθαρότητα.

Για τον αγιασμό του ανθρώπου απαιτείτο η μετάνοια, η επιστροφή προς τον Θεό, το βάπτισμα της μετανοίας, που είναι το καθαρτήριο λουτρό της μολυσμένης ψυχής και του σώματος. Άρα απαιτείτο η εκούσια συγκατάθεση του ανθρώπου, απαιτείτο η αυθόρμητη προσέλευση, η θεληματική επιστροφή, η είσοδος στο λουτρό της αναγεννήσεως, ώστε δια μέσου αυτού να καθαριστεί, να αγιαστεί και να σωθεί.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Χάρη δεν σώζει, ακόμη και αν είναι Χάρη του Θεού, δίχως τη συγκατάθεση του ανθρώπου.

Όπου πλησιάζει το πνεύμα της μετανοίας, εκεί διαλύεται κάθε αμαρτία και κατατροπώνονται όλοι οι αποτρόπαιοι δαίμονες.

Οφείλουμε να μην χρονοτριβούμε, αλλά να σπεύδουμε να μετανοούμε, ώστε το πάθος να μη γίνεται χρόνιο και καθιστά την ψυχή ανίατη.

"Περί Επιμελείας Ψυχής"

Ομιλία Ε'
ΠΕΡΙ ΑΜΑΡΤΙΑΣ

“Ώσπερ δι’ενός ανθρώπου η αμαρτία εις τον κόσμον εισήλθε και δια της αμαρτίας ο θάνατος, και ούτως εις πάντας ανθρώπους ο θάνατος διήλθεν, εφ’ ω πάντες ήμαρτον”
(Ρωμ. ε’ 12)

Η αμαρτία και ο θάνατος είναι τα φοβερά επακόλουθα της παραβάσεως και παρακοής.

Ο πρώτος άνθρωπος, αφού αποπλανήθηκε, αθέτησε πρώτα την απαγόρευση της εσωτερικής του φωνής, που ποθούσε την τήρηση του νόμου.

Εάν ο Αδάμ ως ον αυτεξούσιο και ελεύθερο δεν υπέτασσε την ηθική του ελευθερία στον διάβολο, ουδέποτε θα παρέβαινε τη θεία εντολή. Ως εκ τούτου, η αμαρτία και ο θάνατος υπήρξαν συνέπειες της ηθικής υποδουλώσεως του ανθρώπου.

Η ηθική υποδούλωση...έχει ως αποτέλεσμα την αμαρτία και το θάνατο, δηλαδή την εξαχρείωση της εικόνας του Θεού και τη διαφθορά της ψυχής και του σώματος.

Η αμαρτία...δηλητηριάζει την ψυχή, παράγει νοσηρές σκέψεις, τη διαλύει και τη διαφθείρει και τελικά την ωθεί προς τον θάνατο.

Η εξασθενημένη ψυχή, έχοντας βαρυνθεί από το πάθος, συγκατατίθεται σε αυτό πάντοτε, αδυνατεί να ξανασηκωθεί και να στραφεί προς τον Ουρανό και είναι ανίσχυρη να ανρικρίσει το φως της αλήθειας.

Εκείνοι που νοσούν στην ψυχή, έχοντας αναπηρία στο να διακρίνουν με τα μάτια του νου, δεν μπορούν να προσβλέψουν στο φως της αλήθειας.
“όπως η γεωργία μεταβάλλει την ποιότητα τω φυτών, ‘ετσι και η επιμέλεια της ψυχής στην αρετή μπορεί να νικήσει  διαφόρων ειδών αρρώστιες.” (Μέγας Βασίλειος)

“Απόφευγε την αμαρτία, γιατί το να αμαρτάνει κανείς είναι ίσως ανθρώπινο, αλλά το να επιμένει στα ίδια, αυτό δεν είναι ανθρώπινο, αλλά εντελώς σατανικό”.

“Τέτοια δεν είναι η αμαρτία, που πριν πραγματοποιηθεί, μεθάει αυτόν που θέλει να κυριεύσει, και όταν τελικά ολοκληρωθεί, τα χαρακτηριστικά της ηδονής τον εγκαταλείπουν και χάνονται, τότε στέκεται ανυπεράσπιστος ο προδότης της συνειδήσεως, η οποία τώρα κρατώντας τη θέση δημίου κατασπαράσσει τον αμαρτωλό και απαιτεί τη χειρότερη ποινή, ενώ αυτός την αισθάνεται βαρύτερη και από μολύβι.”

η μεν αμαρτία, αφού πλήγωσε πολλούς, τους εξάντλησε από τα βάρη, …, η δε αρετή ζωοποιεί και εξυψώνει αυτούς που τη διεκδικούν και όπως λέει ο Παροιμιαστής, η αρετή παρέχει το ξύλον της ζωής σε όσους κοπιάζουν γι’αυτήν.”

Η αμαρτία διαστρέφει το θείο κάλλος της εικόνας της ψυχής και του σώματος και την καθιστά δύσμορφη και αισχρή, γιατί, όπως  λέει ο Μέγας Βασίλειος : “όπως ακολουθούν οι σκιές τα σώματα έτσι και οι αμαρτίες ακολουθούν τις ψυχές, επεικονίζοντας με σαφήνεια τις πράξεις τους.”

Η αμαρτία απομακρύνει τον άγγελο, το φύλακα της ψυχής και του σώματος, και παραδίνει τη ψυχή και σώμα στην κατατυραννία του διαβόλου, … “Όπως ο καπ[νός διώχνει τις μέλισσες και η δυσωδία απομακρύνει τα περιστέρια, έτσι και η πολυθρήνητη και δύσοσμη αμαρτία απομακρύνει τον φύλακα άγγελο της ζωής μας.”

Περί της αναισχυντίας που προέρχεται από την αμαρτία ο θείος Χρυσόστομος λέει : “Η αμαρτία, όσο βρίσκεται στη διαδικασία να γίνει πράξη, έχει κάποια ντροπή, από τη στιγμή όμως που θα διαπραχθεί, τότε αυτούς που τη διαπράττουν τους κάνει περισσότερο αδιάντροπους.”

“Η αμαρτία, είναι μητέρα της εξαθλιώσεως και η ταπείνωση μητέρα της μετανοίας. … Η μία μεταφέρει στους ουρανούς, η άλλη στον βυθό του Άδη.”

Από την αμαρτία γεννώνται λύπη και θάνατος και τρέφονται με αυτήν.

Ποιός ο λόγος για τον οποίο αμαρτάνουμε

Ο λόγος για τον οποίο αμαρτάνει ο άνθρωπος είναι η αποπλάνησή του κατά την αναζήτηση του αγαθού, του οποίου την απόλαυση λαχταρά και αναζητεί.

Το κακό δεν έχει υπόσταση, αλλά παρυπόσταση.
Καθετί που γίνεται, γίνεται ή για το αγαθό ή για το νομιζόμενο ως αγαθό.
Παραπλανημένος ο άνθρωπος, κατά την αναζήτηση του αγαθού, εξαιτίας της άγνοιας και της λανθασμένης εκτιμήσεως των δεδομένων, επιλέγει αντί του αληθινού αγαθού αυτό που εκείνος νομίζει γι’αγαθό, αλλά παρά φύσιν, το προτιμάει δηλαδή από εσφαλμένη κρίση.

Ο άνθρωπος πλάσθηκε και είναι φύσει αγαθός, γιατί πλάστηκε κατ’εικόνα του Θεού, του ύψιστου Αγαθού. Καθώς είναι αγαθός από τη φύση του, θέλει και ζητάει το αγαθό, το καλό, το αληθινό.
Για τον έμφυτο αυτό πόθο η Αγία Γραφή λέει ότι ο Θεός έδωσε τον Νόμο γραπτό μέσα στην καρδιά του ανθρώπου. Ο Νόμος του Θεού είναι το αγαθό, το καλό, το αληθινό, και δόθηκε γραπτός στην καρδιά του, για να καταστεί αυτός κοινωνός της αγαθότητος και της μακαριότητας του Θεού.

Με τη συμφωνία αυτή των αισθημάτων εκείνου που δίνει την εντολή και εκείνου που τη δέχεται, είχε εξασφαλιστεί η μακαριότητα του ανθρώπου και ο άνθρωπος τέθηκε στον παράδεισο, στον τόπο της μακαριότητας.
Αυτήν όμως την έμφυτη επιθυμία και κλίση προς το αγαθό, ο άνθρωπος, ως ον με νου, αυτεξούσιο και ηθικώς ελεύθερο, όφειλε να τη διατηρεί και εκουσίως, φροντίζοντας με επίγνωση για το αγαθό, για να εκδηλωθεί η αρετή του αυτεξούσιου, και παραμένοντας με τη θέλησή του στο αγαθό, να πορεύεται προς την τελειοποίηση.

Η δοκιμασία του ανθρώπου, προκειμένου να εκδηλωθεί η δύναμη του μεγάλου και ιδιαίτερης σημασίας προσόντος του αυτεξουσίου, αυτής της δυνάμεως που μας βοηθάει να γίνουμε τέλειοι, ήταν απολύτως αναγκαία, γιατί δίχως την αρετή είναι αδύνατη η τελειοποίηση, η οποία είναι και ο σκοπός του ανθρώπου.

Αφού πλανήθηκε, θεώρησε ότι θα γινόταν τέλειος χωρίς αγώνα και αθέτησε την εντολή του Θεού που του είχε δοθεί γι’αυτόν ακριβώς τον σκοπό.

Τιμωρήθηκε λοιπόν ο Αδάμ, γιατί χάριν της απολαύσεως του ύψιστου αγαθού, αθέτησε με επίγνωση την εντολή του Θεού, άρα αμάρτησε όταν πλανήθηκε αναζητώντας το αγαθό. Αυτή λοιπόν είναι η αιτία των αμαρτημάτων.

Για το ότι η πλάνη προέρχεται από αμέλεια

Νικήθηκε στην πρώτη δοκιμασία της ηθικής του ελευθερίας;
Ουδέποτε ο Θεός παραχωρεί να πειρασθεί ο άνθρωπος πάνω από τη δύναμή του.

Ο λόγος της ήττας βρίσκεται μέσα στον άνθρωπο, που παρά το γεγονός ότι ενυπήρχε σ’αυτόν η δύναμη της αντιστάσεως, δεν την χρησιμοποίησε.
Το αίτιο… η αμέλεια προς το καθήκον. Ο άνθρωπος είχε καθήκον να ανυψώνεται προς τον Θεό, να στρέφει τον νου του μόνο προς Εκείνον και όχι να αναζητεί τις τέρψεις και τις απολαύσεις μέσα στα δημιουργήματά του.

Η ενατένιση στο απαγορευμένο ξύλο ήταν ένδειξη της προσυλώσεώς του στην ύλη.

Η εξερεύνηση της ωραιότητας των καρπών του απαγορευμένου δέντρου ήταν σημάδι των γήινων φρονημάτων.

Η προσήλωση επέφερε την πτώση. Την πτώση και την πλάνη δεν την προκάλεσε η ηθική του αδυναμία ή κάποια ατέλεια, αλλά η αμέλεια προς το υψηλό του καθήκον.

“Ινα γρηγορώσι και προσεύχωνται, ινα μη εισέλθειν εις πειρασμόν.”

Τότε δεχόμαστε τον πειρασμό, όταν αντιλαμβανόμαστε την επίθεση. Και αισθανόμαστε την επίθεση, όταν η προσοχή μας στρέφεται προς αυτήν, όταν υπάρχει συγκατάθεση.

Ο Αδάμ μπήκε στον πειρασμό, γιατί αποδέχθηκε τις επιθέσεις. Ως συμπέρασμα βγαίνει ότι τελικά αμαρτάνουμε από την προδιάθεση στην αμαρτία, η οποία γεννιέται από την αμέλεια να λατρεύουμε τον Θεό.

“Ενώ θεωρείτε άτοπο και ουδέποτε ανέχεσθε το βράδυ να μην ανάβετε το λυχνάρι, για να βλέπετε από το φως του, ωστόσο αφήνετε την ψυχή έρημη από διδασκαλία… . Δεν ανάβουμε γρήγορα το λυχνάρι για τη ψυχή.
… Να έχουμε το λυχνάρι του νου συνεχώς αναμμένο και να φροντίζουμε για την ομορφιά της ψυχής, πριν από αυτή του σπιτιού μας. … Γι’αυτό χρειάζεται περισσότερη επιμέλεια.”

"Περί Επιμελείας Ψυχής"

Ομιλία Δ'
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΟΥΜΕ ΗΘΙΚΩΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ

“Εαν ουν ο Υιός ελευθερώσει υμάς όντως ελεύθεροι έσεσθε”
(Ιω. η’ 36)

“αυτός που θέλει να σώσει την ψυχή του πρέπει να τη χάσει. Αυτός ο οποίος χάσει την ψυχή του για μένα, αυτός θα τη σώσει” (Λκ. θ’ 24) . Δίδαξε δηλαδή ότι μόνο με την αυταπάρνηση μπορούμε να σωθούμε. Πράγματι, για να γίνουμε ηθικώς ελεύθεροι, είναι ανάγκη να απαρνηθούμε τον εαυτό μας, να σηκώσουμε τον σταυρό στον ώμο και να ακολουθήσουμε τον Υιό του Θεού που μας καλεί να μας ελευθερώσει.

Εφόσον αφουγκρασθούμε το κήρυγμα του Σωτήρα μας Χριστού, …, απαρνούμενοι το νόμο της σάρκας μ εόλα τα πάθη και τις επιθυμίες, σηκώνουμε τον σταυρό, υπομένοντας για χάρη του νόμου του Θεού κάθε κακοπάθεια. Ο τρόπος, λοιπόν, για να παραμείνουμε ελεύθεροι είναι η νέκρωση του θελήματος της σάρκας, η αποδοχή της ενέργειας του θελήματος του πνεύματος και η υποταγή του μικρότερου στο μεγαλύτερο.

“ο δε Κύριος το πνεύμα έστιν”

“καθένας που πράττει την αμαρτία είναι δούλος της αμαρτίας” (Ιωαν. η’ 34)

“Αυτός που λέει “Τον γνώρισα” και δεν τηρεί τις εντολές Του, είναι ψεύτης. Δεν υπάρχει αλήθεια σε αυτόν. Αυτός όμως που τηρεί τον λόγο Του, αληθινά αισθάνεται ότι η αγάπη του Θεού έχει γεμίσει την καρδιά του.” (Α’ Ιω. β’ 3-6)

ακολουθούμε τον Χριστό, συνταυτίζοντας της θέληση της δική μας με τη θέληση Εκείνου, ούτως ώστε καθώς ενεργούμε, ταυτόχρονα να ενεργείται μέσα μας όχι το δικό μας θέλημα αλλά το θέλημα του Θεού.

Είναι ανάγκη το πνεύμα μας να ακολουθεί το πνεύμα του Κυρίου, η καρδιά μας να είναι προσκολλημένη σε Αυτόν, η δε θέλησή μας να συνταυτίζεται προς τη θέλησή Του.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αυταπάρνηση από το να υποτάσσεται το θέλημα της σάρκας στο θέλημα του πνεύματος.

Πλανώνται αυτοί που φρονούν ότι είναι χριστιανοί, δηλαδοί ακόλουθοι του Χριστού, γιατί φέρουν το όνομά Του, ακούν τις εντολές Του και τις αποστηθίζουν, ενώ απέχουν πολύ από το να εμπιστευθούν τον εαυτό τους στο θείο θέλημα, αποτασσόμενοι την αμαρτία και συντασσόμενοι στο θέλημα του Θεού, τη στιγμή που :
~ παραμελούν να στολίσουν τον εαυτό τους με ριστιανικές αρετές,
~ είναι υποδουλωμένοι στα πάθη και τις επιθυμίες, υπακούοντας δτον νόμο της αμαρτίας,
~ δεν υπάρχει τίποτα το χριστιανικό στο βίο τους, στον τρόπο ζωής τους, στα έργα τους, στις επιδιώξεις τους, στα χείλη και την καρδιά τους, στον νου και τις αποφάσεις τους.

“Διότι δίκαιοι και άξιοι αμοιβής ενώπιον του Θεού δεν είναι αυτοί που ακούν και γνωρίζουν τον Νόμο, αλλά όσοι τον τηρούν και τον εφαρμόζουν” (Ρωμ. β’ 13)

Εκείνος όμως που έσκυψε με πολλή προσοχή και μελέτησε τον τέλειο νόμο του Ευαγγελίου, αυτόν που χαρίζει ηθική ελευθερία, κι έμεινε σταθερός σ’αυτόν, δεν έγινε ακροατής που λησμονεί, αλλά τηρητής των έργων που διατάζει ο νόμος, αυτός θα είναι μακάριος και τρισευτυχισμένος για την τήρηση του θείου θελήματος.

Να επισκέπτεται κανείς με αγάπη και καλοσύνη … για να προσφέρει προστασία και παρηγοριά στις θλίψεις, και συγχρόνως να τηρεί τον εαυτό του καθαρό και αμόλυντο από την αμαρτία που κυριαρχεί στον κόσμο (Ιακ. α’ 22-27)

αυτό είναι Χριστιανισμός, αυτός είναι νόμος ελευθερίας : να συνυπάρχει η γνώση με την πράξη, γνώση δηλαδή του νόμου και τήρησή του.

Αν κανείς ορθά πιστέψει στον Πατέρα και στον Υιό και στο Άγιο Πνεύμα, αλλά δεν έχει ενάρετο βίο, κανένα κέρδος σωτηρίας δεν αποκομίζει.

Λέει ο Μέγας Βασίλειος : “χρειάζεται να έχει γνώση των θείων Γραφών. Να είναι απερίσπαστος, αφιλάργυρος, να αγαπά την ησυχία, να είναι θεόφιλος, φιλόπτωχος, να καταπολεμά την οργή, να είναι αμνησίκακος, να ωφελεί με την παρουσία του όσους τον πλησιάζουν, να είναι ακενόδοξος, ανυπερήφανος, να μην αποζητεί τις κολακείες, να είναι απλός και τίποτα να μην προτιμάει περισσότερο από τον Θεό.” (Περί αρετής)

Ο Χριστιανισμός δεν είναι σύστημα φιλοσοφικό, ούτε εδρεύει στο γνωστικό του ανθρώπου, αλλά και στο βουλητικό και το συναισθηματικό, γιατί ο Χριστιανισμός δεν έχει σαν αρχή την μόρφωση απλώς του πνεύματος, αλλά και τη διάπλαση της καρδιάς, γι’αυτό δεν απαιτεί από τους πιστούς του μόνο τη γνώση των θεωριών του, αλλά και την εφαρμογή τους. Παράλληλα, απαιτεί και τη συνεργασία της θέλησης, προκειμένου να δεχθεί τις αρχές και τις θεωρίες ως θείες, ως σωτήριες και να τις εφαρμόζει στη ζωή του. Ζητάει δε και τη συνδρομή του συναισθήματος, για να μπορέσει με πόθο και αγάπη να αφοσιωθεί στο έργο αυτό και να αφιερωθεί με όλη του την ψυχή και την καρδιά στο έργο του Χριαστιανισμού.

Ο Χριστιανισμός θέλει ολόκληρο τον άνθρωπο, γιατί προτίθεται να τον αναγεννήσει, να τον αναπλάσει, να εμφυσήσει σε αυτόν εκ νέου θρησκευτικό και ηθικό βίο.

Ο Χριστιανισμός είναι φιλοσοφικό και συγχρόνως θρησκευτικό και ηθικό οικοδόμημα, που υπόσχεται να διδάξει τις πιο υψηλές φιλοσοφικές αλήθειες, να καθοδηγήσει τον άνθρωπο στην οδό τη σωτηρίας και να αγιάσει τον βίο του πάνω στη γη.

Υπόσχεται να συμφιλιώσει τον άνθρωπο με τον Θεό, να τον αναδείξει αληθινή εικόνα και ομοίωμά Του, να τον ανεβάσει στον Ουρανό και να του χαρίσει την αιωνιότητα και να χαρίσει την ευδαιμονία.

Γνήσιοι ακόλουθοί του δεν είναι αυτοί που μόνο με τα λόγια δέχονται και με τα έργα αντικρούυουν τις αρχές, αλλά μόνο όσοι τις ασπάζονται με έργα και με λόγια ρυθμίζουν τη ζωή τους, τους τρόπους και τις συνήθειές τους, σύμφωνα με τις θείες εντολές του Χριστιανισμού.

“Δεν θα μπει στη βασιλεία των Ουρανών αυτός που μου λέει “Κύριε, Κύριε”, αλλά αυτός που πράττει στο θέλημα του Πατέρα μου, που είναι στους Ουρανούς” (Μτ. ζ’ 21)

Ο Χριστιανισμός δεν είναι μόνο γνώση, αλλά και αντίληψη, και ζητάει να διδάξει στον άνθρωπο πρώτα τη γνώση του αληθινού Θεού και έπειτα να αναδείξει την καρδιά του σκηνή αγία. Ώστε να μπορεί να κατοικηθεί από τον Θεό.
Για τον μεγάλο αυτό σκοπό, ζητάει από τον άνθρωπο να τον ακολουθήσει με αυταπάρνηση. … γίνεται ηθικώς ελεύθερος, έτσι ώστε και τον εαυτό του τελειοποιεί και προετοιμάζει, αλλά και συντελεί στην ευόδωση του μεγάλου σκοπού της αποστολής του Χριστιανισμού.

Τελειοποιούμαστε και αγιαζόμαστε.
Συνεργαζόμαστε για την εκπλήρωση του μεγάλου έργου του Σωτήρα μας Ιησού Χριστού.

Ας ενδυθούμε τα όπλα του φωτός, δηλαδή τα έργα της αρετής. Ας βαδίζουμε στη ζωή μας με ευπρέπεια και σεμνότητα.

"Περί Επιμελείας Ψυχής"

Ομιλία Γ'
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΛΗΘΙΝΗΣ ΚΑΙ ΨΕΥΔΩΝΥΜΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

“Ου γαρ ο θέλω ποιώ αγαθόν, αλλ’ο ού θέλω κακόν τούτο πράσσω”
(Ρωμ. ζ’ 19)

εμφανίζονται δύο θελήσεις με την ίδια μορφή… διαφέρουν όμως πολύ η μία από την άλλη, εξαιτίας της ουσιαστικής διαφοράς των δύο υποστάσεων από τις οποίες προέρχονται.
… η μεν μια μορφή εκφράζει το φρόνημα του πνεύματος, η δε άλλη το φρόνημα της σάρκας.

Στον αγώνα αυτό ο μεν έσω άνθρωπος επιθυμεί τη νίκη του πνεύματος, γιατί από τη φύση του συντείνει προς αυτό και γιατί το φρόνημα του πνεύματος είναι ζωή και ειρήνη, ο δε έξω άνθρωπος επιθυμεί τη νίκη του φρονήματος της σάρκας, το οποίο είναι ο θάνατος.

Το “σαρκικό φρόνημα βαίνει αντίθετα προς το θέλημα του Θεού, γιατί δεν υπακούει στους Νόμους Του, ούτε έχει τη δύναμη να υποταχθεί κι αυτό επιφέρει το θάνατο. Μόνο το Άγιο Πνεύμα θέλει και μπορεί σύμφωνα με το θέλημα του Θεού να μεσιτεύσει υπέρ των πιστών” (Ρωμ. η’ 6,6,27)

“Το αγαθό είναι από τη φύση του αγαπητό και ποθητό, γι’αυτό και με φυσικό τρόπο είναι επιθυμητό. Κακό είναι ο παρα φύσιν πόθος, όταν επιθυμούμε δηλαδή κάτι άλλο, αντίθετο προς τον φυσικό νόμο του Θεού”. - Ιωάννης ο Δαμασκηνός

...ελεύθερος είναι αυτός που πράττει το αγαθό και δούλος αυτός που πράττει το κακό. Αληθινή δε ελευθερία είναι η κυριαρχία του φρονήματος του πνεύματος, που εργάζεται το αγαθό, και ψευδής ελευθερία είναι η επικράτηση του σαρκικού φρονήματος, το οποίο εργάζεται την πονηρία.

Η διάκριση των χαρακτηριστικών της αληθινής και της ψευδώνυμης ελευθερίας είναι τόσο αναγκαία, όσο σπουδαία είναι και η μεταξύ τους διαφορά, διότι η διαφορά των χαρακτηριστικών συνεπάγεται και τη διαφορά της ηθικής καταστάσεως, τη διαφορά του ήθους, της συμπεριφοράς, του τρόπου ζωής, των πράξεων, των ενεργειών και εν γένει τα πάντα διαμορφώνονται σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά της καθεμιάς ελευθερίας. Ακόμη δε και αυτές οι σκέψεις, τα διανοήματα, οι συλλογισμοί, οι αποφάσεις και οι αντιλήψεις.

Κατά μεν τον χαρακτήρα της αληθινής ελευθερίας, οι πράξεις του ελεύθερου ανθρώπου γίνονται με ελευθερία, είναι ανεξάρτητες και αγαθές.

Επειδή δε το φως, η ζωή και η αλήθεια είναι ο Θεός, έπεται ότι αυτοί που είναι μακριά από το Θεό, βρίσκονται στο σκοτάδι, στον θάνατο και στο ψεύδος.

"Περί Επιμελείας Ψυχής"

Ομιλία B'
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΟΥ ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΟΥ

“Ει τις θέλει οπίσω μου έλθειν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι” (Μτ. 16, 24)

“Το αυτεξούσιο του ανθρώπου είναι ανεπηρέαστο”. Από το παραπάνω ρητό φανερώνεται ο βαθμός της ηθικής ελευθερίας του ανθρώπου. Ο Σωτήρας μας καλεί τον άνθρωπο να τον ακολουθήσει και τον αφήνει ελεύθερο να αποφασίσει για το σπουδαιότατο αυτό ζήτημα : να τον ακολουθήσει ή να στραφεί αντίθετα από τον δρόμο του Θεού. Ήλθε για τη σωτηρία του ανθρώπου και όμως δεν παραβιάζει το αυτεξούσιό του. Τον προσκαλεί να πάρει ενεργό μέρος στη σωτηρία του. Ωστόσο δεν επηρεάζει καθόλου το αυτεξούσιό του.

Η ελευθερία αυτή, δηλαδή το να ενεργεί κατά προαίρεση και να ακολουθεί τους Νόμους Του, μη επηρεαζόμενος ούτε από τον ίδιο τον Θεό, φανερώνει τον απόλυτο χαρακτήρα του αυτεξουσίου του ανθρώπου, που απορρέει από την ηθική του ελευθερία, τη μεγάλη του αξία, την υψηλή θέση που κατέχει στη Δημιουργία.

Η ηθική μας ελευθερία μας υποχρεώνει να προνοήσουμε για τη σωτηρία μας.

...η σωτηρία μας δεν συντελείται μόνο από την απόλυτη ενέργεια της Χάριτος του Θεού, αλλά και από τη συγκατάθεση και την ταυτόχρονη ενέργεια του ανθρώπου.

...δύο είναι οι παράγοντες της σωτηρίας :
α) η ελεύθερη θέληση του ανθρώπου
β) η Χάρη του Θεού

Η θεία Χάρη είναι αυτή που τελειοποιεί και σώζει, ωστόσο δεν πρέπει να θεωρείται μικρότερης σημασίας η θέληση του ανθρώπου, αλλά είναι ανάγκη να θεωρηθεί ως προεξάρχουσα στο κεφάλαιο της σωτηρίας, γιατί αυτή είναι ο κυριότερος μοχλός που εξεγείρει το αδρανές -εξαιτίας της αμαρτίας- φρόνημα.

Παρέχεται μεν η Χάρη, αλλά απαιτούνται η θέληση και η συγκατάθεση ώστε να γίνεια ποδεκτή.

Η αμαρτία, που διέφθειρε τον άνθρωπο, είναι σκοτάδι και μεγάλο κακό, επειδή αντιστρατεύεται το θέλημα του Θεού.

Όσο μεγάλο αγαθό είναι η ηθική ελευθερία, άλλο τόσο συνεπάγεται μεγάλες ευθύνες.

“Εάν κάποιος θέλει να με ακολουθήσει, πρέπει να απαρνηθεί τον εαυτό του, να σηκώσει το σταυρό του και τότε να με ακολουθήσει” (Ματθ. ιστ’24). Αναγνωρίζει μεν την ηθική μας ελευθερία και το αυτεξούσιο, αλλά αφήνει και σ’αυτά τη σωτηρία μας.

"Περί Επιμελείας Ψυχής"

Ομιλία Α'
ΠΕΡΙ ΗΘΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

ΓΙΑ ΤΟ ΟΤΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ ΗΘΙΚΩΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ

“Και εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον κατ’εικόνα Θεού εποίησεν αυτόν” (Γεν. α’ 27)

...τηρουμένων των αναλογιών, φέρει μέσα του τις ιδιότητες του Θεού.
ο άνθρωπος πρέπει να είναι ύπαρξη αυτοσυνείδητη, ελεύθερη και αυτεξούσια.

η ελευθερία του ανθρώπου είναι αναγκαία συνέπεια της μεγάλης αποστολής του, της διαπαιδαγωγήσεως του χαρακτήρα του και της παρουσία του μέσα στον κόσμο.

αποτελεί προσόν αναγκαίο και σεβαστό. Χωρίς την ελευθερία ο άνθρωπος θα ήταν ισότιμος προς τα υπόλοιπα ζώα. … θα είχε άγνοια του καλού, του αγαθού, του αληθινού… θα διέγραφε την ηθική σαν λέξη… η άγνοια αυτή θα καθιστούσε τις πράξεις ου δίχως ενδιαφέρον, δίχως καθορισμένο χαρακτήρα.

το κενό συνειδήσεως και η νωθρότητα θα εμπόδιζαν και θα κάλυπταν σαν σκιερά σύννεφα την εικόνα του θείου Δημιουργού … μέσα στην οποία ακτινοβολούν η αγαθότητα, η σοφία και η δύναμη. Αυτό θα τον εμπόδιζε να αισθανθεί και να γνωρίσει τον Πλάστη του και Δημιουργό του σύμπαντος.

Χωρίς την ηθική ελευθερία η νοερή φύση θα ήταν δημιουργική έλλειψη, μια άσκοπη ενέργεια.

Η νοερή φύση του ανθρώπου απαιτεί ως αναγκαία συνέπεια την ηθική ελευθερία και το αυτεξούσιο.

Ο άνθρωπος που είναι εξαρτημένος, υποταγμένος στις ορμές τοων ενστίκτων του, δεν είναι ον νοερό, γιατί το πνεύμα είναι από τη φύση του ελεύθερο, ανεξάρτητο και δεν υποτάσσεται σε κανέναν, ούτε μπορεί να έχει λογική ψυχή, η οποία φέρει του χαρακτήρες της θείας εικόνας. … γιατί αυτά ακριβώς αναδυκνείουν το πνεύμα ελεύθερο και ανεξάρτητο.

Η νοερή φύση κινείται με δική της δύναμημ είναι αυτο-κίνητη και για τούτο ελεύθερη. … η κίνηση αυτή που γίνεται κατά βούλησιν της δίνει τη δύναμη να κατανοεί. … Η νοερή φύση, η ψυχή του ανθρώπου, επειδή κινείται  από τη δική της δύναμη, επειδή κατανοεί τον εαυτό της και όσα την περιβάλλουν, πως είανι και πώς θα μπορούσαν να είναι , και καθώς επιθυμεί τη γνώση, καθίσταται ελεύθερη φύση.

Ανελεύθερη είναι η φύση των αισθήσεων, γιατί είναι ετεροκίνητη, δεν κινείται από δική της θέληση, επομένως είναι ασυνείδητη.

Ο άνθρωπος ως ύπαρξη συνειδητή είναι υπεύθυνος, γιατί μπορεί να λάβει γνώση κάποιου πράγματος ή να επιδείξει αδράνεια στο να μάθει ή να πράξει οτιδήποτε ή να αρνηθεί να το πράξει.

Όταν σύμφωνα με τη θέλησή σου πράττεις το καλό ή το κακό, δεν είναι αυτό ηθική ελευθερία, αλλά κράμα ελευθερίας και δουλείας, γιατί όταν πράττω το καλό, το πράττω σύμφωνα με τις επιθυμίες του έσω ανθρώπου, που επιζητεί το αγαθό, με σκοπό ακριβώς το ίδιο το αγαθό. Ενώ όταν πράττω το κακό, το πράττω πρώτον εναντίον αυτών που μου υπαγορεύει  η συνείδησή μου και η παραμελημένη φωνή της ηθικής ελευθερίας και κατά δεύτερον το πράττω εξαιτίας κάποιου λόγου.
Όταν λοιπόν η θέληση είναι εξαρτημένη, είναι ανελεύθερη και δούλη, γι’αυτό και ο όρος “ηθική ελευθερία” δεν είναι στη περίπτωση αυτή σωστός.

“Η ψυχή, λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, από αυτό δείχνει το ηγεμονικό και μεγαλειώδες στοιχείο της, το οποίο απέχει πολύ και είναι απολύτως διακριτό από κάθε ατομική μικροπρέπεια, από το γεγονός ότι δεν την κυριεύει τίποτε. Είναι αυτεξούσια, με δικό της θέλημα, αποφασίζοντας αφ’εαυτής (αυτοκρατορικώς). Γιατί τί άλλο είναι αυτό, εάν δεν είναι χαρακτηριστικό ηγεμονικό; Ας αγαπήσουμε υην ευλογία και ας αποφύγουμε την κατάρα. Σε μας μένει να ξεχωρίσουμε το καθένα κατά την αξία του και προς τα πού θα στραφούμε με προθυμία.”

Ο ηθικώς ελεύθερος είναι αυτός που πράττει εκουσίως το ακλό και ηθική ελευθερία είναι η θεληματική εμμονή στην τήρηση των εντολών του Θεού.

ο άνθρωπος είναι ηθικώς ελεύθερος να παραμείνει στο αγαθό από δική του προαίρεση, δεν είναι όμως ηθικώς ελεύθερος όταν επιλέγει το κακό, διότι ενώ τη ζωή και το ύδωρ τα θέλει από φυσικού του, το κάψιμο και το θάνατο τα αποστρέφεται επίσης από τη φύση του.
Εφόσον επιλέγει αυτό το οποίο αποστρέφεται, δεν κινείται ελεύθερα κατά τη φυική του θέληση, … είναι δούλος.

Αληθινή ηθική ελευθερία είναι το να απλώνει μόνο στη ζωή.

Το αυτεξούσιο του ανθρώπου : να μείνει ηθικώς ελεύθερος,… να διατηρήσει την ηθική ελευθερία,… να παραμείνει στην αρετή.

Η ηθική ελευθερία καθιστά τον άνθρωπο ικανό να πράττει πάντοτε το αγαθό και να αποφεύγει το κακό. Η Αγία Γραφή λέει ότι ο Θεός χάραξε τον νόμο στην καρδιά του ανθρώπου.

ο γραπτός νόμος που τέθηκε στη καρδιά του είναι το ίδιο το θέλημα του Θεού, το οποίο χαραγμένο σ’αυτήν έγινε και θέλημα του ανθρώπου.

Επειδή ο άνθρωπος πλάσθηκε κατ’εικόνα του Θεού, πλάσθηκε ακριβώς για να εικονίζει τον Θεό πάνω στη γη,… αποτελεί ύπαρξη νοερή και αυτεξούσια, … Πλάσθηκε για να υψώνεται προς Αυτόν,… Πλάσθηκε ώστε η δημιουργηθείσα κτίση να υμνεί για του ανθρώπου συνειδητά τον θείο Δημιουργό της. Το αυτεξούσιο, λοιπόν, η σκέψη και η ηθική ελευθερία, του δόθηκαν για να μπορεί να εκπληρώνει τον μεγάλο του προορισμό, τη μεγάλη του αποστολή, που είναι να συν´δεει τη γη με τον Ουρανό, και να μην αποκλίνει δεξιά κι αριστερά, αλλά να βαδίζει στην ευθεία οδό, πράττοντας μόνο το αγαθό, το εγγεγραμμένο στην καρδιά του, το οποιό και αυτός αγαπάει ενστικτωδώς.

Το αυτεξούσιο είναι πρώτιστο αγαθό και σύμγωνα με τη λογική πρέπει να το χρησιμοποιούμε έτσι ώστε να εξουσιάζουμε και να συγκρατούμε τα άλογα πάθη, και μιλάω για το θυμό και τις παράλογες επιθυμίες. Αυτό είναι αρετή.

...οφείλει ο άνθρωπος να φυλάει τον νόμο του Θεού με ευλάβεια και να ακολουθεί το θέλημά Του, γιατί ως εικόνα του Θεού που αξιώθηκε να είναι, έχει την υποχρέωση να εκπληρώνει τον σκοπό της αποστολής του πάνω στη γη, αλλιώς θα κατακριθεί ως παραβάτης των καθηκόντων του, ως επιλήσμων της αποστολής του, ο οποίος από αμέλεια κάνει κακή χρήση του αυτεξουσίου, παραδίδοντας τον εαυτό του στα πάθη και τις επιθυμίες.

"Περί Επιμελείας Ψυχής"

Οπισθόφυλλο

Αν ο μοντέρνος άνθρωπος έχει κάνει σημαία το κυνήγι φευγαλέων εμπειριών, η μετάνοια για τον χριστιανό είναι η όλωσδιόλου καινούρια ανεπανάληπτη εμπειρία που πραγματικά μπορεί να συγκλονίσει τον άνθρωπο. Αλλά και αν η ανία μιας -μετά το κυνήγι διαφόρων εμπειριών- φιλήσυχης ύπαρξης κουράζει υπαρξιακά, η μετάνοια μπορεί να ταρακουνήσει τον άνθρωπο και να τον αναζωογονήσει κυριολεκτικά.

Ο μετανιωμένος ανακαλύπτει ότι γίνεται καινούργιος άνθρωπος όχι διότι βρίσκει έναν κυριολεκτικά άλλον εαυτό, αλλά διότι απευλευθερώνεται από ό,τι τον δέσμευε να ανακαλύψει τον ενδόμυχο αληθινό του εαυτό. Κι αν ο ψυχαναλυόμενος μπορεί όντως να ανακαλύψει τις όποιες επιθυμίες του και να τις αποδεχτεί, εν ανάγκη παρακάμπτοντας τη συνείδησή του που τον αποτρέπει από την αμαρτωλή απόλαυση, ο μετανιωμένος, με τη συνείδησή του να τον αποτρέπει από την αμαρτία, ανακαλύπτει σιγά-σιγά ότι οι επιθυμίες του ταυτίζονται με το θέλημα του Θεού. Έτσι η ζωή του γίνεται απείρως αφθονότερη.

{από το επίμετρο του Γ.Μπάρλα}